Lofzang op Caldas da Rainha

Ik hoor iedereen altijd over Óbidos. Natuurlijk, het pittoreske vestigingstadje zo’n tachtig kilometer ten noorden van Lissabon is een pareltje. Een toeristisch pareltje, dat wel. In de zomer droppen touroperators busladingen bezoekers van over de hele wereld op het parkeerterrein bij het oude aquaduct. De stroom vakantiegangers loopt meestal gestaag richting de toegangspoort. Onze mazzel is dat deze toeristen doorgaans de hoofdstraat met souvenirwinkeltjes nauwelijks verlaten, waardoor je nog steeds hartje zomer door verlaten zijstraatjes kun slenteren. De doorkijkjes zijn fotogeniek en ja, er leven mensen in dit sierlijke stadje, dus de was hangt buiten, de katten krijgen te eten en de bougainvillea’s worden gesnoeid.

Maar vlakbij Óbidos bruist een stad waar het goed leven is: Caldas da Rainha. Met als stralend middelpunt het oude marktplein. De plek waar boerinnen elke ochtend hun waar, verse groente en fruit verkopen. Overigens kun je er ook terecht voor kaas, brood, olijven, noten, bloemen, planten én keramiek. En ’s middags om op een terrasje iets te drinken.

In het oude centrum zijn de naamborden van keramiek en leiden de straten naar het park. Een park waar zo een roman uit de negentiende eeuw opgenomen zou kunnen worden. De sfeer met de hoge platanen, gebouwen en muziektent ademt een ander tijdperk. Als een filmmaker ooit nog eens een decor zoekt voor een verfilming van ‘Eline Vere’ of ‘Van de koele meren des Doods’ hoeft hij alleen maar naar het park van Caldas af te reizen. Ik zie Eline zó staan bij het botengebouw, wachtend op een aanbidder om zich op het kleine meertje rond te laten roeien. Hoe dromerig wil je het hebben?

Leuk detail: toen de vernieuwingsdrift in het oude kuuroord toesloeg, wist men even niet waar men de oude stenen baden moest laten. Dus die zijn achter in het park gestald. Waarschijnlijk voor de eeuwigheid…

Caldas da Rainha is een provinciestad aan de Portugese westkust met ruim 31.000 inwoners. Buiten de stadsgrenzen wonen nog eens 20.000 mensen in kleine en grote dorpen. Het grondgebied van deze stad, die in het district Leiria valt, is groot. Van de kust (Foz do Arelho) tot ver landinwaarts (A dos Francos, Vidais, Alvorninha). In reisgidsen worden het gebied boven Lissabon, waar Caldas da Rainha en Óbidos toe behoren, steevast ook als Oeste (Westen) of Costa de Prata (zilverkust) aangeduid.

Caldas is met recht een streekcentrum. Op maandagochtend komt iedereen naar de stad om boodschappen te doen. Er is een grote markt boven op de heuvel waar je kippen, konijnen, planten, voer, gereedschap en (nepmerk)kleding kunt kopen. Traditioneel gebruiken veel mensen uit de dorpen de maandag om in de stad naar het belastingkantoor of de gemeente te gaan. Heel makkelijk: de gemeente en het belastingkantoor zitten in hetzelfde gebouw. Aan een plein waar ook de kerk en het tribunaal gevestigd zijn.

In Caldas da Rainha zijn vijf grote supermarkten, veel kleding- en schoenenwinkels, een winkelcentrum met bioscoop (en nee, er wordt in Portugal niet nagesynchroniseerd) en aardig wat restaurants. Klik maar even op mijn blogpost over waar je lekker kunt eten .

IJs en een ‘trouxa de ovo’ geserveerd op een Bordallo Pinheiro-tegel in Hotel Lisbonense (tegenwoordig Sana Silver Coast Hotel)

Caldas da Rainha geniet daarnaast in heel Portugal bekendheid om….. haar piemels. Als een Portugees zegt ‘um das Caldas’, nou dan weet je het wel. “Een uit Caldas”. Fertiliteit is ten slotte een groot goed. Ik heb het meegemaakt dat een jarige op de dag dat hij achttien werd onder flink gejoel een joekel van een piemel van zijn vrienden cadeau kreeg. Op exposities doen de (grotere) exemplaren het altijd goed. Als je oplet, zie je in het oude gedeelte van Caldas da Rainha overal fallussen: in keramieken bekers, als professor met brilletje, als gebakje, als likeurflesje. Klein, groot. Etalages vol. Een productief zaakje, hoor, zo’n piemel! En naast elkaar of in groepjes een kunstwerk. Kijk maar:

Dit piemeltje is een ‘professor’. Keramieken piemeltjes zijn er voor elke beroepsgroep te vinden. Of getooid met sjaals van de bekende Portugese voetbalclubs.

In de stad merk je nog veel van de glorietijd. Her en der staan panden met jugendstil-, art deco- of art nouveau-achtige kenmerken. Helaas veelal in vervallen staat. Oude huizen zijn daarnaast in veel gevallen bekleed met Bordallo Pinheiro tegels of andere tableaus.

Het oude kuuroord Caldas da Rainha is eeuwenlang in trek geweest bij rijke lui met een zwak gestel. Veel gezinnen uit de hoofdstad trokken in de zomer naar koelere gebieden, zoals Caldas da Rainha, Foz do Arelho en São Martinho do Porto. Vooral de aanleg van een treinverbinding heeft hieraan bijgedragen. Ten noorden van het meest westelijke puntje van het Penninisch schiereiland, Cabo Carvoeiro bij vissers- en surfersplaats Peniche, heerst een soort microklimaat. Dit betekent ’s zomers in de regel: een graadje of 25 met nevelige ochtenden, zonnige middagen en koele avonden. De dagen dat het in dit gebied bloedheet is, zijn meestal op de vingers van één hand te tellen. Ik houd ervan om ’s morgens de zeedamp uit het dal op te zien trekken en ik houd van de avonden die koel zijn, waardoor ik in ieder geval lekker kan slapen.

Foz do Arelho

Wie de hele dag op het strand wil liggen, moet een ander vakantieoord kiezen. De zeedamp zorgt in Foz nogal eens voor een melkwitte lucht. Een strakblauwe lucht met zon kan in tien minuten veranderen in een wit wolkendek. Andersom trouwens ook . Je kunt er geen peil op trekken. Een oom van me noemt Foz do Arelho al jaren gekscherend ‘Fog do Arelho’ zodra de damp weer eens de overhand krijgt (en hij zich natuurlijk net heeft neergevlijd op een strandlaken).

De lagune (Lagoa de Obidos) is verbonden met de Atlantische Oceaan via een opening. Het spel van eb en vloed is prachtig. Voor kinderen is de lagune ideaal. Voor liefhebbers van surf de Atlantische Oceaan. En kite-surfers,  zeilers, windsurfers of kanoërs kunnen zich uitleven bij de Escola de Vela (escoladeveladalagoa.com) in Nadadouro:  voor een tientje een uur lang in een kano over de lagune. Ik doe het graag na de lunch (even de calorieën eraf peddelen).  Of huur een kite, surfplank, zeilbootje. En wil je leren kitesurfen? Neem dan les!

Vroeger lag ik in Foz do Arelho bij de vlag, aan de kant van de Atlantische Oceaan. Die tijd is voorbij. In de buurt van de stoel van de strandwacht (doorgaans een mooie jongen) lig je als je onder de twintig bent. Das war einmal….Tegenwoordig kom ik daar alleen nog als jongelui, mijn nichtjes en neefjes, in mijn gezelschap verkeren (of als ik mijn parasol ben vergeten en ik plotseling vind dat ik nog best op dit stukje strand pas).

Als ik in zo’n bui om me heen kijk, merk ik dat er in al die jaren niet veel is veranderd. Groepjes jongeren liggen in kringen bij elkaar – net als toen – , surfboarden ernaast – net als toen- , zonnebrand binnen handbereik – niet net als toen- . In mijn jeugd smeerden mijn Portugese leeftijdgenoten zich in met babyolie. Hun huid kleurde binnen een week donker en ze wérden met de dag bruiner. Echt diep bruin. Mijn Nederlandse moeder heeft ons altijd goed ingesmeerd. Ik heb me vaak een witte badeend tussen deze zongebruinde godinnen gevoeld. Maar tegenwoordig ben ik er blij mee: hun rimpels zijn dieper en oudersdomsvlekken ontelbaar. Of het de zon is of de zorgen (de laatste jaren was het voor menig Portugees gezin geen pretje om de eindjes aan elkaar te knopen) weet ik niet, maar doorgaans zien veel van mijn leeftijdgenoten er helaas veel ouder uit dan ze in werkelijkheid zijn.

Ik lig dus nog maar zelden bij de vlag, waar iedereen op een kluitje de zee in gaat. Onder toeziend oog van een stoere badmeester, dat wel. De stroming is stevig en voor je het weet word je meegezogen. Ga dus NOOIT de zee in waar het niet mag. Maar oh, wat is het heerlijk om door de ijskoude beukende golven te duiken en er daarna op mee te deinen. Mijn man ben ik soms uren kwijt.

In mijn ogen is het enorme strand verdeeld in zones, die ik uit mijn kindertijd ken: het deel aan de Atlantische Oceaan bij de badmeester en de vlag: voor de jongelui. Daarachter de gehuurde gestreepte strandtentjes voor hun families. Links en rechts van de strandtentjes het deel voor mensen die graag een stoel meenemen en een parasol opzetten (verboden op het stuk bij de vlag). En dan heb je nog het enorme deel aan de lagune: voor mensen met kleine kinderen. Hier lig ik dus meestal. Uit pure luiheid vaak, want dan hoef ik niet al te ver door het zand te ploeteren.

In de zomer is het een bezoeking om een parkeerplek te vinden. Het dorpje Foz do Arelho telt slechts 1400 inwoners, maar in de zomer komen – vooral ’s middags- tout Caldas plus een gestaag toenemende stroom toeristen naar deze badplaats. Op zondag is het echt een gekkenhuis. Nu rijdt er gelukkig hartje zomer een open dubbeldekker van de gemeente die je gratis van het hoogste punt (vlakbij de oude discotheek Green Hill) naar beneden brengt (en weer terug!). Meestal laad ik iedereen op het strand uit en rijd een of twee rondjes, hopend op een plek. Lukt het niet: dan maar omhoog en met de bus (of naar beneden lopen).

Foz do Arelho vanaf de Avenida Atlântica

Nee, dan buiten juli en augustus: wat een gezegend mens ben je als je vlakbij Foz do Arelho woont. Kom je aan via de snelle route vanaf het industrieterrein (via de Avenida Atlântica ), neem dan bij de laatste rotonde boven op de heuvel (vlakbij de verlaten discotheek Green Hill) de weg het dichtst bij de oceaan. Naar beneden rijden is een feest voor het oog. Langzaam ontvouwt zich een eindeloos zandstrand. Met mooi weer kun je tot aan Baléal, Peniche, zien. Of de Berlengas, de eilandengroep voor de kust. In een minuut of tien, vijftien ben je trouwens van Caldas in Foz. We gaan dus vaak een kopje koffie drinken en bij 7a Vaga of een ander strandtentje zitten. Op zaterdagavond is het er ’s zomers bovendien erg gezellig. Musici (gitaristen en dj’s) verlevendigen vanaf een uur of tien de barretjes, zonder dat het een schreeuwerige Costa Brava-achtige toestand wordt.

Ook fijn: tegenwoordig ligt er een wandelpad langs een groot deel van de lagune. Zet je auto bij de zeilschool (Escola da Vela) in Nadadouro en loop in een half uur naar de Atlantische Oceaan. Lekker wat drinken op de boulevard en weer rustig terugwandelen!

Gaan we alleen voor het uitzicht, dan wordt het Inatel, het witte oord hoog op de heuvel, ooit een plek waar Portugese arbeiders, lid van de bond, op een goedkope manier vakantie konden vieren. Tegenwoordig open voor iedereen. Als je goed kijkt, zie je vanaf het terras daar hoog op de heuvel beneden op het strand het tafereel dat ik van kindsbeen af ken: peuters die met zand spelen, een oma hakend onder een gekleurde parasol, een moeder die uit de koelbox de lekkerste dingen tovert en een vader die een vissershengel in elkaar steekt. Over een ruim twintig jaar ben ik dat: hakend onder een parasolletje met allemaal opgroeiend grut om me heen. Wat een geweldig vooruitzicht!

Terras bij Inatel

Nuttige tip:

Ik heb de indruk dat het in de zomer landinwaarts ’s ochtends vaak eerder zonniger is dan aan de kust, waar de zeedamp de neiging heeft hardnekkiger te blijven hangen.

Aan de kust en iets meer het binnenland in, niet ver van Caldas da Rainha en Óbidos en dus ook niet ver van verschillende schitterende stranden (Foz do Arelho, Bom Sucesso, São Martinho, Peniche -Baléal, Nazaré),  zijn tegenwoordig een aantal leuke bed-and-breakfasts of ‘glampings’, waar Nederlands gesproken wordt:

In Casal do Frade, Alvorninha: Quinta da Montanha

In Cabreiros, Salir de Matos: Quinta Verde

In Almofala, Alvorninha: Quinta Laranja

Vlakbij Obidos: Quinta da Olivia

In Carvalhal Benfeito: Quinta Japonesa

In Junqueira, Cela, Alcobaça: Casas fruta

In Vimeiro, Alcobaça: Quinta antes o vento

Foz do Arelho